افزایش یا کاهش وزن در سگها یکی از دغدغههای مهم صاحبان حیوانات خانگی است. درست همانطور که اضافهوزن میتواند برای سلامتی سگ مضر باشد، کمبود وزن هم نشانهای از تغذیه ناکافی، مشکلات گوارشی، بیماری یا فعالیت بیشازحد است. سگهای لاغر ممکن است انرژی کافی برای بازی و فعالیت نداشته باشند، سیستم ایمنی ضعیفتری پیدا کنند یا حتی در رشد و ترمیم بدن دچار مشکل شوند. به همین دلیل، انتخاب غذاهای مناسب و برنامهریزی درست تغذیهای نقش کلیدی در افزایش وزن سالم و اصولی سگ دارد و به درمان لاغری سگ کمک میکند.
در این مقاله به معرفی غذاهای مقوی و پرکالری برای سگها، نکات مهم در تغذیه و روشهای ایمن برای کمک به افزایش وزن آنها میپردازیم؛ تا بتوانید بهجای چاقی ناسالم، وزن ایدهآل و بدنی قوی برای دوست چهارپای خود فراهم کنید.
چه غذاهایی برای افزایش وزن سگ خوبه؟
برای افزایش وزن سگ باید سراغ غذاهایی بروی که پرکالری، مغذی و در عین حال سالم باشند تا حیوان بدون آسیب به بدنش وزن بگیرد. در ادامه چند دسته غذای مناسب را معرفی میکنم:
پروتئینهای باکیفیت
پروتئین اصلیترین ماده برای ساخت عضله و بافت بدن سگهاست. سگ لاغر باید پروتئین کافی و باکیفیت دریافت کنه تا علاوه بر افزایش وزن، بدنش قویتر بشه.
- گوشت بدون استخوان و کمچربی مثل مرغ، بوقلمون، گوسفند یا گاو پخته، منبع عالی اسیدهای آمینه ضروری هستند.
- ماهی سالمون یا ساردین علاوه بر پروتئین بالا، سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ هستند که به پوست و مو کمک میکنند.
- تخممرغ پخته یکی از بهترین منابع پروتئین حیوانی و ویتامینهاست، ولی باید حتماً پخته داده بشه تا هضم راحتتر بشه.
کربوهیدراتهای انرژیزا
کربوهیدراتها سوخت اصلی بدن سگ هستند و به افزایش کالری دریافتی کمک میکنند. در سگهای لاغر، استفاده از کربوهیدراتهای سالم باعث بالا رفتن انرژی و ذخیرهسازی وزن میشود.
- برنج سفید یا قهوهای پخته منبع خوب انرژی قابلهضم است.
- سیبزمینی و سیبزمینی شیرین علاوه بر کالری بالا، سرشار از ویتامینها و مواد معدنی هستند.
- جو دوسر و بلغور فیبر کافی دارند و کمک میکنند دستگاه گوارش سگ بهتر کار کند.
چربیهای سالم
چربیها پرکالریترین ماده غذایی برای سگها هستند و سریعترین راه برای افزایش وزن سالم محسوب میشوند. البته باید از چربیهای سالم و مفید استفاده کرد.
- روغن ماهی منبع عالی امگا ۳ است و هم به افزایش وزن کمک میکند و هم باعث درخشندگی پوست و مو میشود.
- روغن نارگیل یا روغن زیتون (به مقدار کم) میتوانند به غذای روزانه سگ اضافه شوند تا انرژی بیشتری بدهند.
- کره بادامزمینی بدون نمک و شکر یک تشویقی خوشمزه و پرکالری است که سگها خیلی دوست دارند.
غذاهای آماده پرکالری
اگر بخواهی راحتتر عمل کنی، میتوانی از غذاهای صنعتی مخصوص وزنگیری استفاده کنی. این محصولات معمولاً توسط برندهای معتبر تولید میشوند و فرمول آنها برای افزایش وزن و حفظ سلامتی طراحی شده است.
- غذای خشک مخصوص سگهای لاغر یا سگهای پرتحرک پروتئین و کالری بیشتری دارد.
- استفاده از کنسرو سگ با فرمول افزایش وزن به دلیل رطوبت بیشتر و طعم بهتر معمولاً اشتهای سگ را تحریک میکند.
- مکملهای افزایش وزن مثل پودرها یا شربتهای مخصوص، فقط باید تحت نظر دامپزشک مصرف شوند.
میانوعدهها و تشویقیهای مقوی
میانوعدهها و تشویقی سگ میتوانند به عنوان کمک غذایی در طول روز استفاده شوند تا کالری بیشتری به سگ برسد. البته نباید جای وعده اصلی را بگیرند.
- پنیر کمنمک منبع خوب پروتئین و کلسیم است.
- گوشت خشکشده مخصوص سگ علاوه بر طعم خوب، پروتئین بالایی دارد.
- بیسکوییتها یا تشویقیهای پرکالری سگ برای تمرین و جایزه دادن عالی هستند و به افزایش وزن کمک میکنند.
چگونه به افزایش وزن سگمون کمک کنیم؟
برای کمک به افزایش وزن سگ، باید با دقت و بهصورت اصولی عمل کنید تا هم سالم وزن بگیرد و هم دچار مشکلات گوارشی یا بیماری نشود. چند نکتهی تغذیهای مهم:
۱. بررسی علت کموزنی: پیش از هر اقدامی برای افزایش وزن، باید مطمئن شوید که سگتان دچار بیماری یا مشکل داخلی نیست. وجود انگلهای رودهای، مشکلات گوارشی، ناراحتیهای دندانی یا اختلالات هورمونی مانند تیروئید میتواند باعث لاغری شود. بنابراین بهتر است ابتدا سگ را نزد دامپزشک ببرید تا معاینه کامل انجام شود و در صورت نیاز درمان دارویی صورت گیرد.
۲. انتخاب غذای پرکالری و باکیفیت: استفاده از غذای خشک سگ پرکالری (مخصوص تولهها یا سگهای لاغر) به دلیل داشتن پروتئین و انرژی بالا میتواند به افزایش وزن کمک کند. همچنین غذای مرطوب (کنسروی) به علت خوشخوراک بودن اشتهای سگ را بیشتر میکند. ترکیب غذای خشک و مرطوب نیز باعث تنوع و افزایش دریافت انرژی خواهد شد.
۳. افزودن مواد طبیعی و پرانرژی به رژیم: در کنار غذای اصلی، میتوانید مواد خانگی سالم اضافه کنید. پروتئینهای باکیفیت مانند مرغ پخته، گوشت گاو بدون چربی یا ماهی پخته بسیار مفید هستند. همچنین مقدار کمی چربی سالم مثل روغن ماهی یا روغن نارگیل میتواند کالری اضافه کند. کربوهیدراتهای ساده مثل برنج سفید پخته یا سیبزمینی لهشده نیز برای افزایش انرژی مناسباند. علاوه بر این، تخممرغ آبپز (هفتهای دو تا سه بار) منبعی عالی از پروتئین است.
۴. وعدههای کوچک اما متعدد: برای اینکه دستگاه گوارش سگ تحت فشار قرار نگیرد و انرژی بیشتری به بدنش برسد، بهتر است غذای روزانهاش را به سه تا چهار وعده کوچکتر تقسیم کنید. این کار هضم را آسانتر کرده و باعث جذب بهتر مواد مغذی میشود.
۵. تشویقیهای پرکالری: استفاده از میانوعدهها و خوراکیهای کوچک اما پرانرژی در طول روز به افزایش وزن کمک میکند. کره بادامزمینی بدون نمک و شکر (در مقدار کم)، بیسکویتهای مخصوص سگ و تشویقیهای پرکالری انتخابهای خوبی هستند که هم سگ خوشحال میشود و هم کالری اضافه دریافت میکند.
۶. مکملها: در برخی موارد که سگ به شدت لاغر است یا به سختی وزن اضافه میکند، دامپزشک ممکن است مکملهای مخصوص افزایش وزن، پودر پروتئین یا مولتیویتامین برای سگ تجویز کند. این مکملها باید حتماً زیر نظر دامپزشک استفاده شوند تا مطمئن شوید با نیازهای بدن سگ سازگار است.
مقدار غذای سگ نسبت به وزن
چون مقدار غذای سگ بستگی به وزن، سن، سطح فعالیت، نژاد و وضعیت بدنی (لاغر یا چاق بودن) دارد.
- نوزادی (از تولد تا ۲ ماهگی)
تولهها در این سن رشد بسیار سریع دارند و تمام انرژیشان را از شیر مادر میگیرند. اگر مادر در دسترس نباشد باید از شیرخشک مخصوص تولهسگ استفاده شود. در این مرحله وعدهها باید بسیار زیاد (۴–۶ بار در روز) و حجم کم باشد.
- تولگی (۲ تا ۱۲ ماهگی)
این دوره زمان اصلی رشد و شکلگیری عضلات و استخوانهاست. تولهها به غذای پرکالری و سرشار از پروتئین و کلسیم نیاز دارند. معمولاً ۳ تا ۴ برابر کالری مورد نیاز یک سگ بالغ به وزن مشابه مصرف میکنند. غذای مخصوص تولهسگ یا ترکیب غذای خانگی با پروتئین بالا (مرغ، گوشت بدون چربی، تخممرغ، برنج و سبزیجات) بهترین انتخاب است. وعدهها باید ۳–۴ بار در روز داده شوند.
- بلوغ (۱ تا ۷ سالگی برای سگهای کوچک و متوسط / ۱ تا ۵ سالگی برای سگهای بزرگ)
در این سن رشد کامل شده و سگ بیشتر به حفظ وزن و انرژی متعادل نیاز دارد. مقدار غذا باید بر اساس سطح فعالیت (کمتحرک یا پرتحرک) تنظیم شود. معمولاً سگهای بالغ روزانه به ۲ وعده غذا نیاز دارند. نژادهای فعال (مثل هاسکی یا ژرمن شپرد) به کالری بیشتری احتیاج دارند در حالی که نژادهای کمتحرک (مثل پاگ) باید غذای کمتری بخورند تا دچار چاقی نشوند.
- میانسالی (۷ تا ۱۰ سالگی)
در این سن متابولیسم بدن سگ آرامتر میشود و اگر مثل قبل غذا بخورد احتمال چاقی وجود دارد. غذا باید کمچربتر و پر از فیبر باشد تا هم وزن کنترل شود و هم دستگاه گوارش سالم بماند. در این سن مکملهایی مثل گلوکوزامین و کندرویتین (برای مفاصل) نیز ممکن است توصیه شوند.
- سالمندی (۱۰ سال به بالا در سگهای کوچک / ۷–۸ سال به بالا در سگهای بزرگ)
سگهای مسن معمولاً فعالیت کمی دارند و نیازشان به کالری کمتر میشود، اما به پروتئین باکیفیت برای حفظ عضلات نیاز دارند. بهتر است وعدهها سبکتر اما چند بار در روز داده شوند تا گوارش آسانتر شود. غذاهای مخصوص سگهای سالمند حاوی فیبر بالا، پروتئین متوسط، و مواد مغذی برای قلب و مفاصل هستند.
تشخیص کم بودن وزن سگ
چون تشخیص کموزنی سگ فقط با نگاه کردن به عدد وزن روی ترازو درست نیست، بلکه باید به ظاهر بدن و وضعیت بدنی (Body Condition Score – BCS) توجه کرد. دامپزشکها معمولاً از یک مقیاس ۱ تا ۹ استفاده میکنند:
نشانههای کموزنی در سگ
- دیدن دندهها و ستون فقرات: اگر بدون لمس کردن هم دندهها یا مهرههای ستون فقرات کاملاً مشخص باشند، احتمالاً سگ خیلی لاغر است.
- نبودن لایهی چربی زیر پوست: وقتی سگ را لمس میکنید اگر چربی زیر پوست حس نشود و فقط استخوانها لمس شوند، وزنش پایین است.
- کمر خیلی باریک و فرورفته: از بالا اگر نگاه کنید، بدن سگ بیش از حد باریک یا شبیه ساعت شنی به نظر برسد.
- شکم فرو رفته: از پهلو اگر نگاه کنید، شکم سگ بیش از حد به سمت داخل کشیده باشد.
- کمانرژی بودن: سگهای کموزن گاهی زود خسته میشوند یا انرژی کافی برای بازی ندارند.
مقیاس وضعیت بدنی (BCS)
- ۱–۳ از ۹: کموزن (خیلی لاغر، استخوانها واضح، چربی تقریباً وجود ندارد).
- ۴–۵ از ۹: وزن ایدهآل (دندهها با لمس مشخص میشوند اما از دور دیده نمیشوند، کمر کمی باریک است).
- ۶–۹ از ۹: اضافه وزن یا چاقی (رگههای چربی زیاد، کمر محو یا اصلاً مشخص نیست).
گاهی سگ ممکن است کموزن به نظر برسد اما سالم باشد (مثل بعضی نژادهای لاغر مثل گریهاند). به همین دلیل بهتر است همیشه برای اطمینان از دامپزشک بخواهید وزن ایدهآل سگتان را نسبت به نژاد و سنش مشخص کند.
علت لاغری یا کاهش وزن سگ
لاغری یا کاهش وزن در سگ میتونه دلایل مختلفی داشته باشه؛ بعضی کاملاً ساده هستن (مثل کمغذایی یا فعالیت زیاد) و بعضی مربوط به بیماریهای جدی. من برات دستهبندی میکنم:
۱. مشکلات تغذیهای: یکی از شایعترین دلایل لاغری در سگها مربوط به تغذیه است. اگر سگ به اندازه کافی کالری دریافت نکند یا غذایش کیفیت پایینی داشته باشد، بدنش انرژی و مواد مغذی لازم را تأمین نمیکند و به مرور وزن کم میکند. بعضی غذاهای ارزان یا نامتعادل پروتئین، ویتامین و مواد معدنی کافی ندارند و حتی اگر سگ حجم زیادی بخورد، باز هم دچار سوءتغذیه میشود. همچنین بیاشتهایی ناشی از استرس، تغییر محیط یا بیمیلی به نوع غذا هم میتواند باعث کاهش دریافت غذا شود.
۲. مشکلات گوارشی و جذب: گاهی سگ غذا میخورد، اما بدنش قادر به جذب مواد مغذی نیست. وجود انگلهای رودهای مثل کرمها یکی از دلایل رایج لاغری است، چون این انگلها مواد غذایی را مصرف میکنند. بیماریهای گوارشی مثل التهاب روده یا مشکلات پانکراس هم میتوانند جلوی هضم درست غذا را بگیرند. در مواردی که سگ دچار اسهال یا استفراغ مزمن باشد، کالری و مواد مغذی قبل از جذب دفع میشوند و نتیجه آن کاهش وزن است.که هر چه سریع تر درمان اسهال سگ را باید انجام داد.
۳. بیماریهای عمومی: بعضی بیماریها روی کل بدن تأثیر میگذارند و باعث لاغری میشوند. برای مثال بیماریهای متابولیک مثل دیابت یا پرکاری تیروئید سوختوساز بدن را بالا میبرند و انرژی زیادی میسوزانند. مشکلات کلیوی یا کبدی معمولاً باعث کاهش اشتها و تحلیل رفتن بدن میشوند. بیماریهای قلبی یا عفونتهای مزمن هم بدن را ضعیف کرده و انرژی زیادی مصرف میکنند. در نهایت، سرطان هم میتواند باعث کاهش وزن تدریجی و بیدلیل در سگ شود.
۴. مشکلات دندانی یا دهان: سلامت دهان و دندان نقش مهمی در تغذیه دارد. اگر دندانهای سگ پوسیده باشند یا لثهها دچار التهاب و درد شوند، جویدن غذا برای او سخت یا حتی غیرممکن خواهد شد. در این شرایط سگ کمتر غذا میخورد یا از خوردن غذاهای سفت اجتناب میکند و همین موضوع باعث کاهش دریافت مواد مغذی و لاغری تدریجی میشود.
۵. عوامل رفتاری و محیطی: استرس و شرایط محیطی هم میتوانند در کاهش وزن سگ تأثیرگذار باشند. اضطراب ناشی از تنهایی زیاد، تغییر مکان زندگی یا ورود حیوان جدید میتواند اشتهای سگ را کاهش دهد. از طرف دیگر، بعضی نژادها بسیار پرجنبوجوش هستند و فعالیت زیادی دارند، به همین دلیل بیشتر از میزان غذایی که دریافت میکنند انرژی میسوزانند و به مرور لاغر میشوند. اگر بین سطح فعالیت و میزان غذای دریافتی تعادل برقرار نشود، کاهش وزن اجتنابناپذیر خواهد بود.
درمان لاغری توله سگ
درمان لاغری تولهسگ نیازمند شناسایی علت اصلی و اصلاح تغذیه است. ابتدا باید توسط دامپزشک بررسی شود که توله دچار انگلهای رودهای، بیماریهای گوارشی یا عفونت نیست، چون این موارد شایعترین دلایل لاغری هستند. سپس باید رژیم غذایی پرکالری و باکیفیت مخصوص تولهها در چند وعده کوچک و منظم به او داده شود تا انرژی و مواد مغذی کافی برای رشد دریافت کند. در صورت بیاشتهایی میتوان از غذای مرطوب یا ترکیب غذای خانگی سالم (مرغ، گوشت بدون چربی، برنج و سبزیجات) برای افزایش میل به غذا استفاده کرد. همچنین نظارت بر وزن هفتگی، محیط آرام و بدون استرس و در صورت نیاز مصرف مکملها زیر نظر دامپزشک به توله کمک میکند تا به تدریج وزن سالم و طبیعی خود را به دست آورد.
راه پیشگیری از لاغری سگ
پیشگیری همیشه بهتر از درمانه. برای اینکه سگ لاغر نشه یا وزنش رو به شکل سالم حفظ کنه، باید به چند نکتهی مهم توجه کنی:
تغذیه متعادل و کافی:
مهمترین راه پیشگیری از لاغری در سگها، تغذیه درست و متعادل است. غذای خشک یا کنسروی باکیفیت که متناسب با سن، وزن و نژاد انتخاب شود، میتواند نیازهای اصلی سگ را برطرف کند. اگر از غذای خانگی استفاده میکنید، باید حتماً تعادل بین پروتئین (گوشت، مرغ، تخممرغ)، کربوهیدرات (برنج، سیبزمینی)، سبزیجات و مقدار کمی چربی سالم رعایت شود. همچنین میزان کالری روزانه باید با توجه به وزن و سطح فعالیت سگ تنظیم گردد تا بدنش انرژی کافی داشته باشد.
وعدههای منظم:
تقسیمبندی وعدههای غذایی نقش مهمی در سلامت سگ دارد. تولهها به دلیل رشد سریع به ۳ تا ۴ وعده کوچک در روز نیاز دارند. سگهای بالغ معمولاً با ۲ وعده در روز به خوبی رشد و زندگی میکنند. اما سگهای مسن بهتر است وعدههای سبکتر اما ۲ تا ۳ بار در روز داشته باشند تا هم راحتتر هضم کنند و هم دچار مشکلات گوارشی نشوند.
کنترل و پیشگیری از انگلها:
یکی از علل رایج لاغری در سگها، وجود انگلهای داخلی یا خارجی است. برای جلوگیری از این مشکل باید هر ۳ ماه یک بار از داروی ضدانگل داخلی (کرمزدایی) استفاده کرد. همچنین استفاده از ضدانگلهای خارجی برای کنترل کک و کنه طبق توصیه دامپزشک ضروری است، چون این انگلها هم میتوانند باعث کاهش وزن و مشکلات پوستی شوند.
چکاپهای دورهای دامپزشکی:
مراجعه منظم به دامپزشک کمک میکند بیماریهای پنهان زود تشخیص داده شوند. آزمایش خون و مدفوع در صورت نیاز میتواند مشکلات کلیوی، کبدی، تیروئید یا دیابت را آشکار کند. همچنین معاینهی دندانها اهمیت زیادی دارد، چون مشکلات دندانی یکی از دلایل رایج کاهش اشتها و لاغری در سگهاست.
مدیریت استرس و فعالیت بدنی:
شرایط روانی و میزان فعالیت روزانه نقش مهمی در وزن سگ دارند. محیطی آرام، ایمن و بدون استرس باعث افزایش اشتها و بهبود وضعیت بدنی میشود. ورزش روزانه هم ضروری است، اما باید متناسب با نژاد و جثه باشد؛ نه بیش از حد که باعث لاغری شود و نه خیلی کم که باعث چاقی و بیحوصلگی گردد.
کنترل وزن به صورت منظم:
بررسی مرتب وزن و وضعیت بدنی سگ بهترین راه برای پیشگیری از لاغری یا چاقی است. بهتر است ماهی یک بار سگ را وزن کنید و با نگاه و لمس بدن مطمئن شوید که دندهها خیلی برجسته نیستند و کمر بیش از حد باریک نشده. این کار کمک میکند تغییرات وزن سریع تشخیص داده شود و در صورت نیاز رژیم غذایی اصلاح گردد.
نگه داشتن وزن سگ در حالت متعادل
نگه داشتن وزن سگ در حالت متعادل یعنی ایجاد تعادل بین میزان انرژی دریافتی از غذا و انرژی مصرفی از طریق فعالیت روزانه. برای این کار باید غذای باکیفیت و متناسب با سن، نژاد و سطح فعالیت سگ انتخاب شود، وعدهها بهطور منظم داده شوند و وزن و وضعیت بدنی او هر ماه بررسی گردد. اگر دندهها با لمس به راحتی احساس شوند اما از دور خیلی مشخص نباشند و کمر حالت طبیعی داشته باشد، یعنی وزن سگ در محدوده سالم است. همچنین ورزش روزانه مناسب، پیشگیری از انگلها، و چکاپهای دورهای دامپزشکی از عوامل مهمی هستند که کمک میکنند سگ نه دچار لاغری شود و نه به سمت چاقی برود.
جمعبندی:
افزایش یا کاهش وزن سگها مسئلهای مهم برای سلامت آنهاست و بیتوجهی به این موضوع میتواند به مشکلات جدی منجر شود. سگهای کموزن علاوه بر ضعف سیستم ایمنی، دچار کاهش انرژی و اختلال در رشد میشوند، بنابراین باید علت اصلی لاغری شناسایی و برطرف گردد. تغذیه متعادل و باکیفیت (خشک، کنسروی یا خانگی اصولی)، تقسیم وعدههای غذایی متناسب با سن، افزودن مواد پرکالری سالم مثل پروتئینهای باکیفیت، کربوهیدراتهای انرژیزا و چربیهای مفید، و در صورت نیاز استفاده از مکملها تحت نظر دامپزشک، راهکارهایی اساسی برای افزایش وزن سالم هستند. همچنین پیشگیری از انگلها، چکاپهای دورهای دامپزشکی، مدیریت استرس، و کنترل منظم وزن به صاحبان سگ کمک میکند حیوان خانگیشان همیشه در محدوده وزن ایدهآل باقی بماند. در نهایت، حفظ تعادل بین تغذیه و فعالیت بدنی رمز اصلی نگه داشتن سگ در وضعیت سالم و پرانرژی است.
