دهان و دندان سگها، درست مانند انسانها، نیازمند مراقبت و تمیز نگه داشتن منظم است. یکی از مشکلات رایج در سگها، تجمع پلاک و جرم دندانی است که میتواند باعث التهاب لثه، بوی بد دهان و حتی بیماریهای جدیتر دهان و دندان شود. جرم دندان سگ، ترکیبی از باکتریها، بقایای غذا و رسوبات معدنی است که به مرور زمان روی دندانها شکل میگیرد و با مسواک زدن معمولی پاک نمیشود.
جرم گیری دندان سگ، روشی است برای حذف این پلاکها و جرمهای سخت شده که نه تنها سلامت دهان و دندان را حفظ میکند، بلکه از بروز مشکلات قلبی، کلیوی و کبدی مرتبط با عفونتهای دهانی جلوگیری میکند. در این مقاله، به بررسی علل ایجاد جرم دندان در سگها، روشهای پیشگیری، روند جرمگیری و نکات مراقبتی پس از آن میپردازیم تا صاحبان حیوانات بتوانند سلامت دهان سگ خود را به بهترین شکل حفظ کنند.
جرم دندان سگ چیست؟
جرم دندان سگ در واقع همان رسوب و پلاک سخت شدهای است که روی دندانهای حیوان تشکیل میشود. این جرم ترکیبی از باکتریها، بقایای غذا، سلولهای مرده و مواد معدنی موجود در بزاق است و اگر به موقع پاک نشود، میتواند مشکلات جدی دهان و دندان به وجود آورد.
جرم دندان معمولاً ابتدا به شکل پلاک نرم و چسبنده روی سطح دندان ظاهر میشود. پلاک اگر چند روز یا هفته روی دندان باقی بماند، با رسوب مواد معدنی سخت شده و به جرم یا تارتار (Tartar) تبدیل میشود. این جرم معمولاً رنگی زرد یا قهوهای دارد و با مسواک زدن معمولی از بین نمیرود.
علت جرم دندان سگ چیست؟
جرم دندان سگ معمولاً نتیجه ترکیبی از عوامل محیطی، ژنتیکی و سبک زندگی است. شناخت این علل به صاحبان سگ کمک میکند تا از بروز مشکلات دهان و دندان جلوگیری کنند. مهمترین دلایل تشکیل جرم دندان عبارتند از:
عدم مسواک زدن منظم دندانها: وقتی دندانهای سگ به طور منظم تمیز نشود، پلاک نرم به تدریج روی دندانها تجمع کرده و با رسوب مواد معدنی به جرم سخت تبدیل میشود.
نوع و کیفیت رژیم غذایی:
- غذاهای نرم و کنسرو سگ بیشتر روی دندانها میچسبند و شانس ایجاد پلاک و جرم را افزایش میدهند.
- رژیمهای خشک و جویدنی (مثل بیسکویتها و تشویقی سگ که مخصوص دندان است) میتوانند به کاهش پلاک کمک کنند.
ژنتیک و نژاد
- برخی نژادها مانند یورک شایر، شیتزو، پاپیلون و سگهای کوچک بیشتر مستعد تشکیل جرم و مشکلات لثه هستند.
- شکل فک و دندانهای نژادهای کوچک باعث میشود ذرات غذا راحتتر بین دندانها گیر کنند.
سن سگ: با افزایش سن، تجمع پلاک و جرم بیشتر میشود و احتمال بروز التهاب لثه و مشکلات دهان افزایش مییابد.
کمبود مراقبتهای حرفهای دندانپزشکی حیوانات: عدم مراجعه منظم به دامپزشک برای معاینه و جرمگیری تخصصی باعث میشود جرمها روی دندان سخت شوند و مشکلات جدیتر ایجاد کنند.
دلایل اهمیت جرمگیری دندان سگ:
پیشگیری از التهاب و بیماری لثه
- جرم روی دندانها باعث التهاب لثهها (Gingivitis) میشود و در صورت عدم درمان میتواند به تحلیل لثه و از دست رفتن دندانها منجر شود.
جلوگیری از بوی بد دهان
- باکتریهای موجود در پلاک و جرم تولید بوی نامطبوع میکنند که باعث ناراحتی صاحب حیوان و بوی بد دهان سگ میشود و باعث کاهش کیفیت زندگی سگ میشود.
حفظ سلامت سیستم داخلی بدن
- باکتریهای دهان میتوانند وارد جریان خون شوند و مشکلات قلبی، کلیوی و کبدی ایجاد کنند.
- جرمگیری منظم باعث کاهش این خطرات میشود.
بهبود کیفیت تغذیه و جویدن غذا
- دندانهای سالم باعث میشوند سگ بتواند غذا را راحتتر بجود و از تغذیه مناسب برخوردار شود.
پیشگیری از درد و ناراحتی
- تجمع جرم میتواند باعث درد در دهان و کاهش اشتهای سگ شود. جرمگیری منظم از بروز این درد جلوگیری میکند.
روشهای جرمگیری دندان سگ در خانه
تمیز نگه داشتن دندانهای سگ نه تنها باعث سلامت دهان و لثه میشود، بلکه از بروز بیماریهای سیستمیک جلوگیری میکند. بسیاری از صاحبحیوانات میتوانند با رعایت چند روش ساده در خانه، میزان پلاک و جرم دندان سگ را کاهش دهند و سلامت دهان او را حفظ کنند. این روشها شامل مسواک زدن منظم، استفاده از جویدنیهای مخصوص، ژلها و اسپریهای دهان، و حتی افزودنیهای غذایی هستند که به کاهش تشکیل تارتار کمک میکنند. در ادامه هر یک از این روشها به تفصیل توضیح داده شده است.
۱. دندانهای سگ را با مسواک نرم تمیز کنید
استفاده از مسواک مخصوص سگ با پرز نرم و خمیر دندان حیوانات بهترین روش برای پاک کردن پلاک و جلوگیری از تشکیل جرم است. مسواک زدن روزانه یا حداقل چند بار در هفته میتواند سلامت دهان و دندان سگ را حفظ کند.
۲. برای پاک کردن تارتار سگ خود، به او جویدنی دندانی بدهید
جویدنیهای مخصوص دندان سگ، با بافتی که دارند، پلاک و جرم سطح دندانها را به طور مکانیکی کاهش میدهند و همزمان سرگرمی سالمی برای سگ فراهم میکنند.
۳. جرم دندان سگ را با دستمال مرطوب تمیز کنید
اگر سگ شما اجازه مسواک زدن نمیدهد، میتوان با یک دستمال مرطوب و تمیز مخصوص حیوانات سطح دندانها را پاک کرد تا پلاک تازه شکل گرفته از بین برود.
۴. از ژل مراقبت از دهان سگ استفاده کنید
ژلهای دهان مخصوص سگها میتوانند با ترکیبات ضدباکتریایی، رشد پلاک و جرم را کاهش دهند. این ژلها معمولاً روی دندانها و لثه مالیده میشوند و به پیشگیری از التهاب لثه کمک میکنند.
۵. از اسپری دندان برای پاک کردن جرم دندان سگ استفاده کنید
اسپریهای دهان با اثر ضدباکتریایی و پاککننده، راهی ساده برای کاهش پلاک و جرم دندان سگ هستند و میتوانند در کنار مسواک یا ژل استفاده شوند.
۶. به سگتان اجازه دهید استخوان بجود تا تارتار سگ بشکند
استخوانهای جویدنی یا خوراکیهای سفت مخصوص سگ میتوانند تارتار و پلاک سطحی دندانها را به صورت مکانیکی شکسته و از تجمع آن جلوگیری کنند.
۷. بعد از جرمگیری دندان سگ به او پاداش بدهید
برای تشویق سگ به همکاری در مراقبتهای دهانی، پس از هر مسواک یا استفاده از جویدنیها، به او پاداش و محبت دهید تا تجربه مثبت در ذهنش شکل بگیرد.
۸. برای جلوگیری از تجمع جرم دندان سگ از روغن نارگیل استفاده کنید
مالیدن مقدار کمی روغن نارگیل طبیعی روی دندانها و لثه سگ میتواند به کاهش باکتریها و جلوگیری از تشکیل جرم کمک کند.
۹. برای پاک کردن تارتار سگ و تمیز ماندن دندانها، از دهانشویه استفاده کنید
دهانشویه مخصوص سگ با ترکیبات ضدباکتری، به کاهش تشکیل پلاک و جرم کمک کرده و بوی دهان را نیز بهبود میبخشد.
۱۰. از افزودنیهای مجاز در آب سگتان بریزید تا تارتار سگ را کاهش دهند
برخی افزودنیهای مجاز مخصوص حیوانات را میتوان به آب آشامیدنی سگ اضافه کرد تا رشد باکتریها کاهش یابد و تشکیل تارتار کنترل شود.
۱۱. برای جرمگیری دندان سگ او را بهطور مرتب به دامپزشکی ببرید
حتی با مراقبتهای خانگی، معاینات و جرمگیری حرفهای توسط دامپزشک ضروری است تا پلاک و جرمهای عمیق و زیر لثه پاک شود و سلامت کامل دهان حفظ گردد.
جرمگیری دندان سگ در مطب دامپزشکی
هرچند مراقبتهای خانگی میتوانند تا حد زیادی پلاک و جرم سطحی دندان سگ را کاهش دهند، اما جرمگیری حرفهای در مطب دامپزشکی برای حذف کامل تارتار و مراقبت از لثه و ریشه دندان ضروری است. در مطب، دامپزشک از تجهیزات تخصصی و روشهای ایمن برای تمیز کردن دندانها استفاده میکند و میتواند مشکلات احتمالی دهان و دندان را نیز شناسایی کند.
روند جرمگیری دندان سگ در مطب
- معاینه اولیه: دامپزشک ابتدا دهان و دندانهای سگ را بررسی میکند و میزان پلاک، جرم و سلامت لثه را ارزیابی میکند.
- بیهوشی یا آرامبخشی: برای اکثر سگها، جرمگیری به دلیل نیاز به دقت بالا و کنترل حرکت، تحت بیهوشی یا آرامبخشی انجام میشود تا استرس و خطر آسیب کاهش یابد.
- پاکسازی و جرمگیری: با استفاده از اولتراسونیک یا ابزارهای دستی تخصصی، پلاک و جرم روی سطح دندان و زیر خط لثه پاک میشود.
- پولیش دندانها: پس از حذف جرم، دندانها صیقل داده میشوند تا سطح صاف و ضدباکتری ایجاد شود و تشکیل جرم در آینده کاهش یابد.
- بررسی سلامت دندان و لثه: در این مرحله، اگر دندان لق یا آسیبدیدهای وجود داشته باشد، دامپزشک اقدامات درمانی لازم را انجام میدهد.
مزایای جرمگیری در مطب
- حذف کامل جرم و پلاک حتی در نقاطی که در خانه دسترسی سخت است
- پیشگیری از بیماریهای لثه، دندان و مشکلات سیستمیک
- کاهش درد و ناراحتی ناشی از تارتار و التهاب لثه
- ایجاد تجربه مثبت و آموزش صاحب حیوان برای مراقبتهای بعدی
راههای مؤثر برای جلوگیری از جرم دندان سگ
۱. مسواک زدن منظم (اولویت اول)
روزی یکبار ایدهآل است؛ حداقل ۳-۴ بار در هفته بسیار مفید است.
از مسواک مخصوص سگ یا انگشتی نرم استفاده کن و از خمیر دندان مخصوص حیوانات (هرگز خمیر دندان انسان) بهره ببر.
آرام شروع کن: اول اجازه بده سگ طعم خمیر رو بشناسه، سپس نوبتهای کوتاهِ روزانه اضافه کن تا عادت کنه.
۲. جویدنیها و تشویقیهای دندانی مناسب
از جویدنیها یا بهترین برند تشویقی سگ و یا اسنکهای مخصوص ضدپلاک استفاده کن؛ جویدن مکانیکی پلاک سطحی رو کاهش میدهد.
توجه کن که جویدنیها تأیید شده برای سلامت دندان باشند و بیش از حد کالری اضافه نکنند.
۳. اسباببازیهای جویدنی ایمن و استخوانهای مخصوص
میتوان از اسباب بازی سگ سختِ، مخصوص جویدن (نه خیلی تیز یا شکننده) و استخوانهای خوراکی مخصوص میتوانند کمک کنند.
از اجسام خیلی سخت (مثل استخوانهای بسیار سفت یا سنگ) که میتوانند دندان را بشکنند، پرهیز کن.
۴. تغذیه مناسب
غذاهای خشکِ بافتدار یا فرمولهایی که خاصیت پاککنندگی دارند بهتر از خوراکهای کاملاً نرم عمل میکنند.
از رژیمهای پرقند یا چسبناک که ذرات را روی دندان نگه میدارند، کمتر استفاده کن.
۵. افزودنیها و دهانشویههای مخصوص حیوانات
برخی افزودنیهای آبی و دهانشویههای مخصوص (برای حیوانات) میتوانند رشد باکتریها را کاهش دهند.
قبل از مصرف، با دامپزشک مشورت کن تا مطمئن شوی محصول مناسب و ایمن است.
۶. ژلها و اسپریهای ضدباکتری برای دهان
در مواقعی که مسواک زدن ممکن نیست، ژل یا اسپریهای مخصوص میتوانند کمک کنند؛ اما جایگزین مسواک نیستند.
۷. استفاده گاهبهگاه از دستمال مرطوب دندان
اگر سگ همکاری نمیکند، با دستمال مرطوب مخصوص حیوانات یا گاز تمیز، سطح دندان را پاک کن تا پلاک تازه حذف شود.
۸. معاینات و تمیزکاری حرفهای دورهای نزد دامپزشک
حداقل سالی یکبار معاینه دندانی، و در صورت نیاز جرمگیری حرفهای. سگهای مسن یا نژادهای مستعد ممکن است نیاز به چکاپهای مکررتر داشته باشند.
۹. آشنا کردن سگ با مراقبت دهان از سن کم
هرچه زودتر رفتارهای مراقبتی را شروع کنی (آشنایی با لمس دهان، طعم خمیر، مسواک)، همکاری سگ بهتر و استرس کمتر خواهد بود.
۱۰. مراقبت از عوامل زمینهای
کنترل بیماریهای سیستمیک (مثلاً دیابت) و تغذیه مناسب که میتوانند خطر التهاب دهان را کاهش دهند.
نکات عملی و هشدارها
- از خمیر دندان انسان استفاده نکن (فلوراید و طعمها برای سگها مضر یا تحریککننده است).
- اگر دندان ترکخورده، قرمز شدن لثه، خروج چرک یا درد مشاهده شد، فوراً به دامپزشک مراجعه کن.
- جویدنیها و اسباببازیها را مرتب بررسی کن و در صورت شکستن یا تیز شدن دور بنداز.
چه زمانی برای جرمگیری دندان سگ اقدام کنیم؟
ظهور پلاک و جرم قابل مشاهده
اگر روی دندانهای سگ لایه زرد یا قهوهای مشاهده شد که با مسواک زدن خانگی پاک نمیشود، وقت جرمگیری حرفهای فرا رسیده است.
علائم التهاب لثه
لثههای قرمز، متورم یا خونریزی هنگام لمس نشانه التهاب (Gingivitis) است و نیاز به پاکسازی حرفهای دارد.
بوی بد شدید دهان
بوی بد دهان که با جویدنیها یا مسواک زدن خانگی کاهش نمییابد، میتواند نشانه تجمع جرم و رشد باکتری باشد.
مشکلات جویدن یا کاهش اشتها
اگر سگ غذا را کمتر میخورد، از جویدن امتناع میکند یا به نظر میرسد دندان درد دارد، بررسی دندان و احتمال جرمگیری لازم است.
سن و نژاد سگ
سگهای مسنتر و برخی نژادهای کوچک و مستعد (مثل یورک شایر، شیتزو و پاپیلون) زودتر و مرتبتر نیاز به جرمگیری دارند.
چکاپهای دورهای دامپزشکی
حتی اگر علائم آشکاری دیده نمیشود، توصیه میشود سالانه یکبار دندانها توسط دامپزشک بررسی و در صورت نیاز جرمگیری انجام شود.
سگهای مستعد یا دارای مشکلات لثه ممکن است نیاز به معاینه هر ۶ ماه یکبار داشته باشند.
نکته مهم: هرگونه تاخیر در جرمگیری میتواند باعث پیشرفت التهاب لثه، تحلیل استخوان فک و لق شدن دندانها شود. بنابراین اولین علائم بروز جرم یا پلاک سطحی بهترین زمان برای اقدام است، حتی قبل از بروز درد یا مشکلات جدی.
قیمت جرم گیری دندان سگ
هزینه جرمگیری دندان سگ در مطبهای دامپزشکی ایران بسته به عوامل مختلفی مانند میزان جرم، نژاد سگ، نوع خدمات ارائهشده و منطقه جغرافیایی متفاوت است.
این تفاوت قیمتها به عواملی مانند داروهای مصرفی، بیهوشی، تجهیزات مورد استفاده و تخصص دامپزشک بستگی دارد. همچنین، در صورت نیاز به خدمات اضافی مانند کشیدن دندان یا درمان بیماریهای لثه، هزینهها افزایش مییابد.
برای دریافت دقیقترین و بهروزترین قیمتها، توصیه میشود با کلینیکهای دامپزشکی معتبر در منطقه خود تماس بگیرید و از آنها استعلام کنید.
جمعبندی:
مراقبت از دندانهای سگ، بخشی اساسی از سلامت کلی حیوان است و جرمگیری منظم، چه در خانه و چه در مطب دامپزشکی، نقش مهمی در پیشگیری از بیماریهای دهان و دندان و مشکلات سیستمیک ایفا میکند. روشهای خانگی مانند مسواک زدن، استفاده از جویدنیها، ژلها و افزودنیهای آب، همراه با بررسی دورهای دامپزشکی، میتوانند از تجمع پلاک و تارتار جلوگیری کنند. با توجه به نژاد، سن و شرایط دندانی سگ، زمانبندی مناسب برای جرمگیری حرفهای و رعایت نکات مراقبتی، سلامت دهان و لثه و کیفیت زندگی سگ تضمین میشود.
